BAKTERİLER


Bakteriler monera aleminde yer alan prokaryot(çekirdeksiz) canlılardır.Yeryüzünün hemen tamamına yayılmışlardır.Toprağın 4-5 metre derinliğinden, atmosfere kadar yeryüzünün değişik katmanlarında canlı ve cansız organizmalarda bakteri yada sporları bulunur.
Bakteri Çeşitleri
Bakteriler büyüklükleri mikronla ölçülen küçük canlılardır.Boyları genellikle 1-2 mikron arasındadır.Bakteriler küçük organizmalar olmakla beraber yapı ve hayatsal faaliyetleri yönünden çok çeşitlilik gösterdiklerinden, değişik ölçülere göre çok sayıda sınıflamalar yapılır.
BAKTERİLER
A)Şekillerine Göre Bakteriler:
1-Basil, çubuk şeklinde olan bakteriler.
2-Kok, yuvarlak bakteriler
Diplokok, yan yana bulunan iki kok bakterisi
Streptokok, yan yana sıralanmış kok bakterileri
Stafilokok, topluluk oluşturan kok bakterileri.
3-Spiral, spiral şeklini almış bakterilerdir.
4-Vibrio, virgül şeklini almış bakterilerdir.
B)Oksijen Kullanma Durumuna Göre:
1-Aerob, oksijenli ortamda yaşayan bakteriler
2-Geçici aerob bakteriler
3-Geçici anaerob bakteriler
4-Anaerob, oksijensiz ortamda yaşayan bakteriler.
C)Gram Boyasına Göre:
1-Gram – pozitif bakteriler, gram boyası ile boyanır.
2-Gram- negatif bakteriler, gram boyası ile boyanamazlar.
D)Beslenme Şekillerine Göre:
1-Hetetrof Bakteriler
2-Ototrof Bakteriler
Bakterilerin Yapısı ve Özellikleri:
Bakteriler prokaryot hücleridir.Bakterilerde hücre etrafını çeviren iki tip örtü tabakası vardır.İçte hücre zarı(plazma zarı) , onun üzerinde kalın hücre duvarı protein, yağ ve karbonhidratlar meydana gelir.Çok sayıda bakteride hücre duvarına ek olarak polisakkaritlerden oluşan bir dış tabaka (kapsül) bulunur.
Bakteri sitoplazmaları içinde glikojen, protein ve yağ vardır.Organellerden mitokondri ve endoplazmik retikulum bulunmazken, ribozomlar sitoplazma içinde serbest olarak bulunur.
Aerob bakteriler mezozom adı verilen mitokondri zarlarına benzeyen kıvrımlara sahiptir.Solunum enzimleri mezozom zarlarında ve sitoplazmada dağınık halde bulunur.
Bakterilerin, çekirdekli hücrelerde olduğu gibi zarla çevrili çekirdekleri yoktur.Kalıtım maddesi DNA’dan yapılmış olup, çekirdek sahası denilen kısımlarda yer alır.
Bir çok bakteri çeşidi hücresel çıkıntılara, kamçılara sahiptirler ve bu sayede sıvı ortamda yüzebilirler.Yuvarlak bakteriler, kamçıları olmadığından pasif hareket ederler.Toz parçacıklarına ve su damlacıklarına tutunarak uzaklara taşınabilir.
Bakterilerde ****bolik olayları düzenleyen ve yöneten enzim sistemleri, birçok yönleri ile hayvan ve bitkilerle aynıdır.Pek az bakteri çeşidi ototroftur ve organik madde sentezle bunların dışında kalanlar hetetroftur.
Hetetrof Bakteriler:
a)Saprofit(çürükçül) Bakteriler:
Bu tür bakteriler bitki ve hayvan artıklarındaki organik bileşikleri daha basit bileşiklere ayrıştırırlar.Bu şekilde hem kendilerine besin ve enerji elde ederler.Hem de organik bileşiklerce toprağın zenginleşmesini sağlarlar.Bazı bakteriler de humustaki organik maddeleri daha basite ayrıştırarak bitkilerin alabileceği inorganik maddelere dönüştürürler.Madde devirlerini gerçekleşmesinde yardım ederler.Ancak çürüme sonunda açığa çıkan maddeler çoğunlukla kötü kokuludur.Bu olaya kokuşma denir.
b)Parazit Bakteriler:
Bazı bakterilerin enzimleri yoktur.Sindirim yapamazlar.Sindirilmiş ve hücre zarından geçebilen glikoz, aminoasit gibi maddeleri diğer canlı organizmalardan hazır olarak alırlar.Bu tür bakterilere parazit bakterileri denir.
Parazit bakterilerden bazıları hastalık yapar.Bunlara patojen bakteriler denir.Patojen bakteriler üzerinde yaşadıkları konak canlının ölümüne neden olabilirler.Üzerinde yaşadığı konak ,canlı ile iyi uyum sağlamış bakteriler ölüme neden olmazlar.Zira,konak, canlı öldüğü zaman kendileri de yaşayamazlar.İnsan sindirim sisteminde bakterilerden pek çoğu zarar vermeden yaşadıkları gibi ürettikleri K ve B vitamini insana veren bakteriler de vardır.
Ototrof Bakteri:
a)Fotosentetik Ototrof Bakteriler:
Canlılıklarını devam ettirebilmek için, gerekli organik maddeleri , inorganik maddelerden yapabilen bakterilerdir.Ototrof bakterilerin birkaç çeşidi fotosentez yapabilir.Fotosentetik bakterilerde yeşil bitkilerdeki klorofilden biraz farklı yapıda olan pigmentleri vardır.Bu pigmentler herhangi bir zarla çevrili olmayıp, sitoplazmada dağınık halde bulunurlar.
b)Kemosentetik Ototrof Bakteriler:
Organik maddeleri sentezlemek için gerekli olan enerjiyi amonyak,hidrojen sülfür gibi belirli inorganik maddeleri oksitleyerek elde ederler.Elde ettikleri enerjiyi büyüme ve canlılığın devamı için gerekli organik maddenin sentezinde kullanırlar.Bu şekilde kimyasal enerji kullanılarak organik madde üretilmesine kemosentez denir.
Bakterilerde Üreme:Bakteriler eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki şekilde ürerler.Su ve besin maddelerinin yeterli, sıcaklığın da uygun ortamlarda bölünürler.Bu eşeysiz üremedir.Bakterilerde hücre bölünmesi genellikle hızlıdır.Bazı türler 20 dakikada bir bölünebilir.Eğer, ortamda yeterli besin maddesi varsa bu bölünme hızı ile 6 saatlik süre içinde bir bakteriden 250 000 bakteri hücresi oluşur.Ancak gerçekte hiçbir zaman devamlı bu şekilde geometrik artış olmamaktadır.Çünkü, bakteriler çok geçmeden çoğalmaları için gerekli olan su ve besin maddelerini tüketirler.Bu esnada yaşadıkları ortam alkol ve asitlerle beraber zehirli artıklarıyla dolar.
Bu maddelerden etkilenen bakterilerin büyük bir bölümü ölür.Böylece bakteri populasyon dengesi sağlanır.Zaman geçtikçe ortamdaki zehirli maddelerin yoğunluğu artar ve ölüm oranı da artar.
Bazı bakteriler kendi kalıtım maddesini ve bir miktar sitoplazmasını aynı türden diğer bir bakteriye aktarmak suretiyle eşeyli üreme yaparlar.
Eşeyli üremede yan yana gelen iki bakteri arasında geçici bir sitoplazma köprüsü kurulur ve bu köprü vasıtasıyla genleri oluşturan, DNA molekülü bir hücreden diğerine aktarılır.Bu şekil üremede DNA veren erkek hücre, DNA alan dişi hücre olarak kabul edilir.Bu şekilde gen aktarımı yeni gen kombinasyonlarına neden olduğundan daha dayanıklı tipler meydana gelir.
Bazı bakteriler, aşırı kuru, sıcak yada soğuk ortamlarda yaşamlarını sürdürebilmek için son derece dayanıklı endosporlar meydana getirirler.Endospor, bakteri sitoplazmasının su kaybederek büzülmesi ve etrafının dayanıklı bir zar ile çevrilmesi ile bakteri içinde meydana gelir.Bu olay bir üreme değildir.Endosporlar en elverişsiz ortamlarda bile canlı kalabilirler.Koşullar yeniden gelişmeye uygun bir durum alınca spor su emer, iç kabuğu yırtar ve tipik bir bakteri hücresine döner.